 | Eén van de vroege ochtenden in de Watering. De zon kruipt boven de kim tussen de knotwilgen en de weides. De grachten en greppels ademen hun laatste slaap in nevelwolken uit, bij de roep van de koekoek en de wielewaal – de ene zuiver harmonisch, de andere exotisch exuberant. Tegen de houtkant ligt een groepje reeën te zonnen; ze grazen tussen de lentebloemen. Hun grote oren merken onze sluipende voetstappen niet. Hun nieuwe zomervacht blinkt in de zon. De grote weemoedige ogen als karbonkels blikken nietsvermoedend om hen heen. Etienne vangt hun ochtendritueel in zijn camera. |
De Watering, de Grote Fossé en Kolonie.
Een naam en een plaatsnaam, waarbij je toch even moet fronsen…Echt een kolonie, hier hoog in het Kempenland? Daar zit natuurlijk een brok geschiedenis aan vast.
Meer dan 40 jaar geleden ploeterde ik als ‘geograaf in spe’ in de velden van Lommel-Kolonie. Boorstalen uit de Kempische zandbodem, aangevuld met urenlang koffie slurpen met de landbouwers in de buurt. Zo maakte ik ‘grond’ig kennis met de gemeente waar ik geboren werd.
Wat voorbij is
De Grote Watering ligt pal op de Nederlandse grens ten westen van Lommel-Kolonie. Het gebied is volledig beschermd als landschap. Een deel is eigendom van Natuurpunt en werd erkend als natuurreservaat.
Halfweg de 19de eeuw ging men hier in de Kempen de uitgestrekte heidevlaktes bevloeien met kanaalwater. Op dat moment was er nood aan bijkomende landbouwgronden door de bevolkingstoename en hoge voedselprijzen. De aanleg van het kanaal tussen Schelde en Maas rond 1840 bracht kalkrijk water uit de Ardennen tot in de voedselarme Kempen. Uit dit Kempisch Kanaal stroomde water in de Grote Fossé, en verder in een netwerk van greppels en sloten in de Wateringen. Met dit ingenieus bevloeiingssysteem werd de heide in cultuur gebracht. Het hooi van deze vloeiweiden diende vooral als wintervoeder voor het vee in de potstallen. De geproduceerde stalmest was vroeger de enige en dus onontbeerlijke mest om de schrale Kempense gronden te bemesten. Ook de paarden van het Belgisch leger in Leopoldsburg en de paardentram in Antwerpen werden bevoorraad met hooi.
Een volledig nieuw dorp werd gebouwd met twintig staatsboerderijen elk met vijf hectare landbouwgrond; en verder een kerk, een pastorie en een school. De Kolonie was geboren. De landbouwers wroetten de handen van hun lijf, maar tevergeefs. Na tien vruchteloze jaren werden de gronden verkocht aan de iconische luciferfabriek “Union Match”, voor de kweek van canadapopulieren. Vandaar de latere naam ‘Stekskenswateringen'.
Vandaag
Wat overbleef is het huidige natuurgebied De Watering. Dit kwetsbare en unieke ecosysteem herbergt een bijzonder gevarieerd vogelbestand, een unieke collectie van kalkminnende flora. De combinatie van de van oorsprong arme heidegronden, het kalkrijk Maaswater en zaadmengsels uit de Alpen creëerden in de Grote Watering een echt plantenparadijs.
De vloeiweiden vormen thans een beschermd landschap. Door vrijwilligers wordt 15 ha grasland nog steeds bevloeid op de eeuwenoude wijze, met een stelsel van kanalen en greppels. Het bevloeien of ‘witteren’ kreeg in 2019 een plaats op de Vlaamse Inventaris Immaterieel Erfgoed, als overblijfsel van deze oude landbouwtechniek.
De totale bevloeiing via boven- en onderzoeven vergde jaarlijks enorm veel onderhoudswerk. Jaarlijks moesten per bevloeiingsperceel één km slootjes gezuiverd en uitgediept worden, en tweemaal per jaar een totale lengte van drie km boven- en onderzoeven manueel gezuiverd worden. Ook het ‘inzetten’ met bevloeiingswater is elk voorjaar steeds weer erg arbeidsintensief. Om deze veeleisende en ondertussen ook kostelijke handenarbeid uit te schakelen worden op de percelen voor houtproductie nu populieren geplant. In deze plantages is de handenarbeid voor het onderhoud en zuiveren van de slootjes nu vervangen door een tractor uitgerust met een greppelfrees.
De stad Lommel stelde samen met verschillende instanties beheerplannen op punt om het voortbestaan van zowel het cultuurhistorisch patrimonium als de rijke flora te garanderen.
 | Mijn knieën worden nat van de frisse ochtenddauw in de bloemenweides. Fluitenkruid en meidoorn verbleken al terug. Ze maken plaats voor het nieuwe ‘wit’ van Gelderse roos en vlierbloesem. De poëtennarcis laat zijn hoofdje hangen in een zee van lila beemdkroon. De jaarlijkse vergankelijkheid van het komen en gaan vervult me met weemoed. Een onstilbare drang om deze schoonheid te grijpen en vast te houden. Maar de ochtendwind nodigt me uit om mee te dansen en te buigen. Het ritme van deze unieke natuur neemt me op en troont me mee in eeuwig wervelend universum. |
Neem een kijkje in Vakantiehuis Fossee, vakantie in eigen land, KLIK HIER...
Gelegen aan de rand van de Watering en met zicht op de Grote Fossé, in Lommel-Kolonie
In onze zoektocht naar een vakantieverblijf kwamen we terecht op amper 25 km van waar we nu wonen. Een ‘coup de foudre’! Dat unieke uitzicht op de wateringen. In 2015 werd het huisje bij dit uitzicht, na twee boeiende en hectische jaren, het vakantiehuis van onze dromen. De intuïtie van Etienne voor vormen en kleuren, was voor mij ook telkens weer een schot in de roos. De honderden comfortabele en slapeloze nachten als reisorganisator overal ter wereld, inspireerden ons bij de inrichting van onze eigen vakantiewoning. En nu - als er een gaatje is op de boekingskalender - komen we hier heerlijk onthaasten. Maar het allerleukst voor ons is, om Fossee gastvrij met jou te mogen delen. • Sta oog in oog met een ree bij het krieken van de dag in de Watering. |  |
